Ülkeler ve şirketler, koronavirüs aşısını bulmak için zamana karşı yarışıyor; ama sadece aşıyı bulmak yeterli değil. Aşıyı dağıtabilmek de bir mesele. Özellikle ABD ve Alman ortaklığındaki aşının, -70 derecede korunarak dağıtılması ve saklanması gerektiği düşünülürse, o soğuk zinciri dünyaya ulaştırmak kolay olmayacak. Bunun için taşıma şirketleri de büyük bir operasyon yürütüyor. 30 ülkeye dağıtım yapacak ve aşının en önemli dağıtıcısı olan Alman “Va-Q-Tech” firmasının CEO’su Joachim Kuhn ile operasyonun ayrıntılarını konuştum.
Aşılar için o soğukluğa nasıl sağladıklarını anlatan Kuhn, “Bu aşılar için süper yalıtımlı kutular kullanıyoruz. Bu kutuların içine soğutucu aletler yerleştirerek, -70 dereceye ulaşmasını sağlıyoruz. Bu soğukluğa ulaşabilmek için kuru buza ihtiyaç oluyor ama uçaklarda kuru buz limiti vardır. Her kompartımanda maksimum 200 kilo ağırlık kullanabilirsiniz. Dolayısıyla çok az miktarda kuru buzla taşımak bir avantajdır. Bizim farkımız süper izolasyon imkanlarıyla, en az kuru buzu kullanarak bu aşıları taşımak” dedi.
Türkiye’ye aşı nasıl gelecek?
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, daha önce BioNTech/Pfizer aşısından bir milyon doz geleceğini duyurmuştu. Peki bir milyon doz kaç partide taşınabilir?
Kuhn, “Genel olarak bir palette 20 bin-30 bin doz aşı taşıyabiliyoruz. Bu paletler 1.8 metre eninde, 1.4 metre yüksekliğinde, 1.5 metre genişliğinde. Dolayısıyla bu 30-35 palet demek. 1 milyon doz kıtalararası taşımada çok fazla palet anlamına gelmiyor” diyor.
Peki, bu operasyon maliyetli mi? Kuhn’a “Biraz maliyetli bir taşıma gibi görünüyor” desem de, O bu görüşe katılmıyor. Kuhn,
“Bir fikir olması açısından şöyle bir örnek vereyim; bir paletin kiralanması da dahil, size taşıma maliyeti aşağı yukarı üç bin euro’dur. Bu tahminen her doz için 10 cent anlamına geliyor” diye açıklıyor.
Zamana karşı yarış
Aşı bu kadar düşük bir soğuklukta korunmak zorunda olduğu için ister istemez dağıtım için de zamana karşı bir yarış olacak. Alman CEO, aşıların 5 ila 10 gün içinde dağıtılması gerektiğinin altını çiziyor. Bu yüzden dağıtım için kara ve deniz yolu bir seçenek değil. Havayoluyla dağıtım olacak. Ancak en temel sorun, dünyanın her yerinde o dağıtımdan sonra bazı ülkelerde aşıyı -70 derecede koruyacak altyapının olmaması. BioNTech CEO’su Uğur Şahin, “Aşının 2-8 derecede korunması için formül üzerinde çalışıyoruz” dedi ama o formül bulunana kadar aşının dünyanın her yerine dağıtılması mümkün görünmüyor.
Eksi 70 derece aşıyı saklama kapasitesi
Koyu yeşil: Altyapı çok iyi (ABD, Kanada, Şili, Orta Avrupa, İskandinav ülkeleri, Çin, Avusturalya, Japonya, Güney Kore, Tayland, Malezya, Güney Afrika Cumhuriyeti)
Açık yeşil: Altyapı iyi
(Türkiye, Yunanistan, Bulgaristan, Romanya, Suudi Arabistan, Umman, Hindistan, Meksika, Brezilya, Arjantin)
Sarı, turuncu, kırmızı: Altyapı yok (Kırmızı en kötü koşullar)
Türkiye’nin kuzey, doğu, güney komşuları (Kafkasya, İran, Suriye, Irak), Rusya, Orta Asya ülkeleri
4 ülke hariç (G.Afrika C, Bostvana, Ruanda, Fildişi sahili) Afrika kıtasında altyapı yok.
KAYNAK: Deniz KİLİSLİOĞLU – MİLLİYET